Foto Familierechercheurs (Harro Meijnen)

"Het is een voorrecht dit te mogen doen"

Theo Vermeulen en Sylvia van Braak zaten samen in de auto toen ze aan het eind van de middag op donderdag 17 juli 2014 op de radio het nieuws hoorden dat een vliegtuig, opgestegen van Schiphol en op weg was naar Kuala Lumpur, was neergestort. ”We dachten eigenlijk meteen dat wij als landelijk coördinatoren van de familierechercheurs wel bericht zouden krijgen dat er een beroep op ons gedaan zou worden. Dus we zijn maar meteen aan de slag gegaan.”

Vóór vrijdagochtend hadden ze al veertig koppels familierechercheurs klaar staan, en dat aantal was gegroeid naar 120 familierechercheurs en coördinatoren op zondagochtend. “Het was midden in de zomer en politiemensen waren ook met vakantie, maar er waren er zoveel die vanaf hun vakantieadres belden…”, zo zegt Theo. “Sommigen hebben zelfs hun vakantie verzet of afgezegd”, vult Sylvia aan.

Eerste aanspreekpunt

Het eerste wat de familierechercheurs moesten doen, was langs gaan bij de nabestaanden om – ten behoeve van de identificatie - noodzakelijke formulieren in te vullen en om eigendommen te verzamelen waarmee slachtoffers later geïdentificeerd konden worden. Niet alleen in Nederland: dat gebeurde ook in de landen waar de andere slachtoffers vandaan kwamen. In totaal waren er 298 slachtoffers uit tien landen.“Zaken als tandenborstels, maar ook foto’s uit de vertrekhal op Schiphol. Maar als de collega’s bij de nabestaanden waren dan kregen ze de verhalen en het verdriet natuurlijk te horen”, aldus Theo.

“In andere zaken is er sprake van een misdrijf en dan komen de familierechercheurs met informatie van het onderzoeksteam. Nu kwamen er via de media zoveel beelden en een heleboel misinformatie”, zegt Sylvia. Theo: “Er werd in beeld met herkenbare spullen gesleept. Dat is zo moeilijk geweest voor de nabestaanden, overigens nu nog. Daarvoor waren de familierechercheurs ook het eerste aanspreekpunt.”

De familierechercheurs gingen, desgewenst, mee met de nabestaanden naar Eindhoven Airport toen de lichamen terugkwamen, zij waren erbij als persoonlijke eigendommen terug gebracht werden naar de nabestaanden en hielpen op verzoek van de rechtbank Den Haag bij het verzamelen van de noodzakelijke handtekeningen voor de aanvragen van de overlijdensaktes. Maar ze waren ook het kanaal voor geverifieerde informatie van onder andere het Joint Investigation Team. “De informatie van ons was gecheckt”, aldus Theo.

Altijd beschikbaar

Inmiddels zijn de koppels weer terug naar hun gewone dagelijkse werk in de verschillende politie-eenheden. Dat moet ook, zo zeggen Theo en Sylvia. Want blijft het contact, dan worden de nabestaanden bij het zien van de betrokken politiemensen ook telkens herinnerd aan het rauwe moment van de crash.

Nu zijn alleen Theo Vermeulen en Sylvia van Braak nog aanspreekpunt voor de nabestaanden. Maar alleen voor de mensen die dat zelf hebben aangegeven. Niet iedereen wil dat.

En een van de twee is altijd beschikbaar voor de teamleiding van de politie of het Openbaar Ministerie. Ook op een korte vakantie gaat de beveiligde laptop altijd mee, voor het geval er snel berichten verstuurd moeten worden. Via de mail worden de mensen waar ook ter wereld, als het maar even kan als eerste, actief ingelicht wanneer er vanuit het JIT, of een andere overheidsinstantie, informatie wordt gegeven.

Uiteraard is het mailadres ook bedoeld voor vragen van de nabestaanden. Theo en Sylvia zorgen dan dat er antwoord komt. Sinds ruim twee jaar onderhouden Sylvia en Theo zo de contacten, overigens ook met nabestaanden van de slachtoffers uit een van de andere negen landen.

Voorrecht

Theo en Sylvia vinden het nog steeds “een voorrecht dit te mogen doen”, zo zeggen ze. Ze zijn er ook nog steeds voor vrijgemaakt door de politie-eenheid Amsterdam.
Theo en Sylvia zijn ook betrokken bij de mogelijke volgende fase in het onderzoek, als het tot een strafzaak komt. “We hebben de beoogde rechtbank bekeken”, zegt Sylvia, daarbij doelend op het Justitieel Complex Schiphol. Dat is inmiddels aangewezen als locatie als en wanneer het komt tot een strafvervolging.

Beelden Schiphol

Voor Sylvia en Theo is het meest bijzondere moment geweest het bekijken van de beelden van Schiphol met de nabestaanden. Het duurde lang voor de beelden beschikbaar waren, en de nabestaanden de laatste beelden van hun familie konden zien. Theo: “We hebben de verhalen gehoord, de blije vakantiegangers gezien en de emotionele momenten van de families meegemaakt. Herkenning, herinneringen.”

Sylvia: “Emotioneel en waardig. Ze zijn bijna allemaal teruggezien.”

Australië

In Australië (38 passagiers aan boord van vlucht MH17) is een vergelijkbaar netwerk van familierechercheurs als in Nederland. David Nelson, Detective Superintendent van de Australian Federal Police (AFP):  ”Voor de Australische families hebben wij een speciale website ingericht waar zij informatie kunnen vinden van het JIT, of van andere autoriteiten. Deze is vergelijkbaar met het portaal in Nederland.”

“We blijven gecommitteerd aan het onderzoek. Op onze locaties in Nederland en Oekraïne zijn nog steeds medewerkers bezig met het onderzoek. Daarnaast heeft de Australische federale overheid in de begroting van de komende vier jaar een bedrag van ruim 50 miljoen dollar (ruim 31 miljoen euro) vrijgemaakt. Het geld is om de voortdurende betrokkenheid van Australië bij de eventuele vervolgingsfase te ondersteunen én als bijdrage aan nabestaanden van Australische slachtoffers als zij de mogelijke strafzaak in Nederland willen bijwonen”, aldus Nelson.